Κήλη Μεσοσπονδυλίου Δίσκου: H ευεργετική δράση της κουρκουμίνης, της ρεσβερατρόλης του κόκκινου κρασιού και της σκόνης των σπόρων και των φλουδών του βιολογικού κόκκινου σταφυλιού στην εξέλιξη της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου©

Υπό του Δρ. Δημητρίου Ν. Γκέλη - MD, ORL, DDS, PhD, Medical Life Coach, Αικατερίνης Γκέλη - MD Ιατρός Ακτινολόγος

Curcugkel: Μπορείτε να αγοράσετε το προϊόν, online, μέσω της ιστοσελίδας pharmagel.gr ακολουθώντας τον παρακάτω σύνδεσμο:

Αγορά Curcugkel




Η αντιμετώπιση της κήλης του μεσοσπονδυλίου δίσκου είναι συνήθως συντηρητική με την εφαρμογή φυσιοθεραπευτικών μεθόδων και τη χορήγηση φυσικών ουσιών που έχουν τη δυνατότητα να

ανακουφίσουν τα συμπτώματα και να αναστείλουν την εξέλιξη της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου. Η χειρουργική θεραπεία χρησιμοποιείται στις πολύ σοβαρές περιπτώσεις. Στη συντηρητική θεραπεία μπορεί να περιληφθεί η αγωγή με συνεδρίες υπερβαρικού οξυγόνου, η χορήγηση κουρκουμίνης και ρεσβερατρόλης.

Η ρεσβερατρόλη είναι μια πολυφαινόλη που αφθονεί στους σπόρους και τις φλούδες του κόκκινου σταφυλιού, καθώς και στο κόκκινο κρασί. Έχει  ισχυρές  αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις και αντικαρκινικές ιδιότητες. Αυτές οι ιδιότητες έδωσαν τη δυνατότητα στους ερευνητές να μελετήσουν τις επιδράσεις της, τόσο στη θεραπεία, όσο και στην ανάσχεση της εξέλιξης της εκφύλισης των μεσοσπονδυλίων δίσκων.

Η κουρκουμίνη, η οποία είναι συστατικό της σκόνης του ξηρού ριζώματος του φυτού κουρκουμάς  διαθέτει επίσης εξαιρετικές αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές, ανοσορρυθμιστικές και αντικαρκινικές ιδιότητες. Γιαυτό το λόγο χρησιμοποιείται συμπληρωματικά από τους πάσχοντες από κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου.

Οι συνεδρίες υπερβαρικού οξυγόνου σε ειδικό θάλαμο μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά, τόσο στην υποχώρηση των συμπτωμάτων, όσο και στην ανάσχεση της εξέλιξης της εκφύλισης του πάσχοντος μεσοσπονδυλίου δίσκου. 

Επιδημιολογία και αιτιολογία της κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου

Έχει υπολογιστεί  ότι, το 70 έως και  85% όλων των ανθρώπων, σε κάποια στιγμή της ζωής τους έπασχαν από οσφυαλγία (lumbago) ή  χαμηλή ραχιαλγία (χρόνιος πόνος στη μέση) ή ισχιαλγία, που οφειλόταν σε κάποιου βαθμού δισκοπάθεια.

Η οσφυαλγία  μπορεί να περιορίσει τη δραστηριότητα των ατόμων, κάτω των 45 ετών, με σοβαρές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στη ζωή τους [1]. Η αιτιολογία της δισκοπάθειας, αλλά και της  οσφυαλγίας, σε πολλές περιπτώσεις, είναι αδιευκρίνιστη.

Όμως, παρά το ότι  το 40% των περιπτώσεων οσφυαλγίας  σχετίζεται με την εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου [2], εν τούτοις δεν μπορεί να εντοπιστεί πάντοτε κάποια οργανική αιτία αυτής της διαταραχής [3].

Η εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου  είναι η κύρια αιτία πρόκλησης οσφυαλγίας, κατά την οποία η δομή της εξωκυττάριας θεμέλιας ουσίας  και η υγρασία του πηκτοειδούς πυρήνα χάνονται  διαρκώς. Έχει  αποδειχτεί εργαστηριακά σε καλλιέργειες κυττάρων  πηκτοειδών πυρήνων, πασχόντων από εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου ότι υπάρχει ελάττωση της έκφρασης της SIRT1 και αύξηση της MMP-1, πράγμα που δεν συμβαίνει στα κύτταρα πηκτοειδών πυρήνων ατόμων χωρίς εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου.

Έχει αποδειχτεί επίσης ότι, η ρεσβερατρόλη θα μπορούσε να ανατρέψει αυτά τα αποτελέσματα, διότι η χορήγησή της προκαλεί αύξηση της έκφρασης  της SIRT1, της Coll2α1 και της αγγρεκάνης και ελαττώνει την έκφραση της  MMP-1 [4].

Έχει αποδειχτεί με καλλιέργειες κυττάρων πηκτοειδούς πυρήνα, που βρέθηκαν υπό μηχανική πίεση  ότι,  η ρεσβερατρόλη με δοσοεξαρτώμενο τρόπο αυξάνει τη θεμέλια ουσία του πηκτοειδούς πυρήνα, ενεργοποιώντας τη σηματοδοτική βιοχημική οδό του PI3K/Akt [5].

Αυτό αποδεικνύει ότι η ρεσβερατρόλη είναι επωφελής για τη σύνθεση της θεμέλιας ουσίας του πηκτοειδούς πυρήνα του μεσοσπονδυλίου δίσκου, που βρίσκεται υπό μηχανική υπερφόρτιση και ότι η ενεργοποίηση της βιοχημικής οδού PI3K/Akt  μπορεί να συμμετέχει σ’ αυτή τη ρυθμιστική διαδικασία. 

Συνεπώς η ρεσβερατρόλη μπορεί να είναι μια ουσία που υπόσχεται την αναγέννηση ενός μεσοσπονδύλιου δίσκου που εκφυλίστηκε  κάτω από μηχανική υπερφόρτιση [5] και την αναστροφή της διαδικασίας της εκφύλισης του μεσοσπονδύλιου δίσκου με  βελτίωση του πόνου της οσφυαλγίας[4]

Παθοφυσιολογικός μηχανισμός της πρόκλησης της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου

Η εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου είναι μια νόσος πολλαπλής παθογένεσης, που μπορεί να οδηγήσει σε στένωση του μεσοσπονδυλίου διαστήματος, αστάθεια της σπονδυλικής στήλης,  νευρόθλιψη και ριζοπάθεια. Αυτές οι επιπλοκές συνοδεύουν  την εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου και προκαλούν πόνο (χαμηλή ραχιαλγία ή πόνος στη μέση) και ισχιαλγία (πόνος που εκδηλώνεται κατά μήκος της πορείας του ισχιακού νεύρου).

Ιστορικά, η μηχανική πίεση θεωρείτο ότι ήταν ο μόνος παθοφυσιολογικός μηχανισμός πρόκλησης ισχιαλγίας, όταν για πρώτη φορά  ο Mixter και  Barr συνέδεσαν την  έναρξη του πόνου με τη μηχανική συμπίεση της νευρικής ρίζας [6].

Παρά τούτο, βιοχημικοί παράγοντες, οι οποίοι προέρχονται  από τον πηκτοειδή πυρήνα του μεσοσπονδυλίου δίσκου, όπως ο TNF-α και  η IL-1, έχει βρεθεί ότι αποτελούν επιπρόσθετο παθοφυσιολογικό μηχανισμό πρόκλησης πόνου [7].

Οι θεραπευτικοί τρόποι αντιμετώπισης του πόνου που προέρχεται από τον πηκτοειδή πυρήνα δεν είναι οι ιδεώδεις, διότι στοχεύουν στην συμπτωματική ανακούφιση του  και όχι στον αποκλεισμό των βιολογικών μηχανισμών  που υποκρύπτονται κάτω από την δημιουργία του πόνου [8].

Ο πηκτοειδής πυρήνας θεωρείται ότι δεν μπορεί να αναπτύξει ανοσολογική ανοχή, διότι αυτό το τμήμα  του μεσοσπονδυλίου δίσκου,  φυσιολογικά,  δεν έχει προσέγγιση στη συστηματική κυκλοφορία [9].

Συνεπώς, για τον  πηκτοειδή πυρήνα έχει υποστηριχτεί ότι πυροδοτεί μια αυτοάνοση αντίδραση, όταν εκτίθεται στο ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο από παλαιά είναι γνωστόν ότι είναι ισχυρός παραγωγός πόνου [10].

 Στην κλινική πράξη, είναι γνωστόν ότι, ο περιορισμός της φλεγμονής μπορεί  ιδιαίτερα να βελτιώσει το κλινικό αποτέλεσμα  μερικών αυτοάνοσων νοσημάτων [11, 12].

Αυτό δείχνει ότι η ελάττωση της παραγωγής των προφλεγμονωδών κυτταροκινών  μπορεί να καταστεί αποτελεσματικός θεραπευτικός στόχος για τον πόνο που προέρχεται από τον πηκτοειδή πυρήνα.

Γι΄αυτό, ο  πόνος που προέρχεται από τον πηκτοειδή πυρήνα του μεσοσπονδυλίου δίσκου, θα μπορούσε να ανακουφιστεί με την  επιλογή ενός  ιδεώδους αντιφλεγμονώδους, το οποίο  θα μπορούσε να υπεισέλθει  στους βιολογικούς μηχανισμούς παραγωγής πόνου μέσω του πηκτοειδούς πυρήνα. Έτσι θα μπορούσε να περιοριστεί και η περαιτέρω εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου.

Με έρευνες που έγιναν σε πειραματόζωα βρέθηκε ότι η ρεσβερατρόλη των σπόρων και των φλουδών των κόκκινων σταφυλιών [Vinogkelin] έχει τη δυνατότητα θεραπείας του πόνου που προέρχεται από τον πηκτοειδή πυρήνα του μεσοσπονδυλίου δίσκου πειραματοζώων.

Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα χρησιμοποίησης ρεσβερατρόλης ή προϊόντων πλουσίων σε ρεσβερατρόλη (σκόνη των σπόρων και των φλουδών των κόκκινων σταφυλιών και ιδιαίτερτα αυτών που προέρχονται από το πλουσιότερο σε πολυφαινόλες σταφύλι το βιολογικό κόκκινο Αγιωργίτικο, Νεμέας) στην αντιμετώπιση τόσον της οσφυαλγίας όσο και της ανάσχεσης της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου [13]

Θεραπεία της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου και του πόνου που την συνοδεύει

 Εξ ορισμού η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου  αναφέρεται στα στοιχεία του ζελατινώδους πηκτοειδούς πυρήνα που προβάλλουν πέραν του ραχιαίου επιπέδου  του χείλους του σώματος ενός σπονδύλου μέσω της ρήξης  του ινώδους δακτυλίου.

Οι υπάρχουσες θεραπείας της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου στοχεύουν κυρίως  στην ανακούφιση του πόνου και στην αναστολή ή και την καθυστέρηση της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου, χωρίς να είναι ικανές να εμποδίσουν τις πρώιμες παθοφυσιολογικές διαδικασίες  που συμμετέχουν στην εκφύλιση ενός μεσοσπονδυλίου δίσκου.

Τα άτομα με χρόνια  οσφυαλγία ή χαμηλή ραχιαλγία  ή ισχιαλγία βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν άγχος και κατάθλιψη. Ο κίνδυνος αυτός είναι υψηλότερος στις γυναίκες [15].

Έτσι, η αντιμετώπιση της χρόνιας οσφυαλγίας ή χαμηλής ραχιαλγίας και ισχιαλγίας αποτελεί πεδίο επίμονων ερευνών και μελετών και εφαρμογής  νέων θεραπευτικών στρατηγικών, όπως η γονιδιακή θεραπεία, η ένεση αυξητικού παράγοντα, οι κυτταροθεραπείες και οι προσεγγίσεις ιστομηχανικής. Οι παραπάνω θεραπευτικές μέθοδοι  στοχεύουν στη βελτίωση της εκφύλισης  του μεσοσπονδυλίου δίσκου  ή στην προαγωγή της αναγέννησής του πηκτοειδούς πυρήνα και του μεσοσπονδυλίου χόνδρου [16].

Παρά τούτο, για να επιτευχθεί πλήρης αναγέννηση του μεσοσπονδυλίου δίσκου  είναι επίσης απαραίτητο  να αποκατασταθούν οι βιο-μηχανικές ιδιότητες  του αρχικού μεσοσπονδύλιου δίσκου και να αποκατασταθεί  η βιολογική συμπεριφορά των κυττάρων του, περιλαμβανομένης της παραγωγής υγιούς εξωκυττάριας θεμέλιας ουσίας και εξασφάλισης του περιορισμού του πόνου που σχετίζεται με τη δισκοπάθεια.

Παραδοσιακά η φλεγμονή που συνοδεύει την εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου θεωρείται  καταστροφική και σχετίζεται  με την εξέλιξη της νόσου. Όμως παραμένει αδιευκρίνιστο  εάν αυτό είναι η αιτία  ή το επακόλουθο της εκφύλισης και της κήλης του μεσοσπονδυλίου δίσκου.

Για την αποκατάσταση της λειτουργίας του μεσοσπονδύλιου δίσκου χρειάζεται  μια εξισορρόπηση της φλεγμονώδους αντίδρασης, όπως άλλωστε αυτό ισχύει και για άλλους ιστούς [17, 18].

Κλινικά, η κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου προκαλεί πόνο, πάρεση και αισθητικές διαταραχές. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με μαγνητική τομογραφία και η θεραπεία που εφαρμόζεται για τους περισσότερους ασθενείς είναι συντηρητική με φυσιοθεραπεία [14], συνεδρίες υπερβαρικού οξυγόνου, και χορήγηση φυσικών ουσιών με ισχυρή αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτική δράση όπως η κουρκουμίνη (Curcugkel) και η ρεσβερατρόλη που αφθονεί στους σπόρους και τις φλούδες του βιολογικού κόκκινου σταφυλιού (Vinogkelin κάψουλες).  Η χειρουργική θεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί, όταν έχουν αποτύχει όλες οι μη χειρουργικές αγωγές.

Υπερβαρικό οξυγόνο: Η δράση του υπερβαρικού οξυγόνου  σε κυτταρικές καλλιέργειες πηκτοειδών πυρήνων ασθενών με κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου αναστέλλει την  παραγωγή  των  IL-1β, PG-E2, και NO, αλλά αυξάνει και τον αριθμό των καλλιεργούμενων κυττάρων και τη σύνθεση της θεμέλιας ουσίας.

Η εξέταση με τη δοκιμασία TUNEL έδειξε ότι, η θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο των παραπάνω καλλιεργηθέντων κυττάρων  καταστέλλει την απόπτωση (προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος) [51, 52].

Μεταξύ των μη χειρουργικών θεραπειών της οσφυικής ριζοπάθειας (lumbar radiculopathy), όπως π.χ. η χορήγηση επισκληρίδιων στεροειδών και ανταγωνιστών του παράγοντα νέκρωσης-α (TNF-α)  δεν είναι ασφαλείς , ούτε αποτελεσματικές.

Κουρκουμίνη: Η κουρκουμίνη, η οποία διαθέτει ένα εξαιρετικό αντιφλεγμονώδες προφίλ, έχει βρεθεί με καλλιέργειες κυττάρων σε πειραματόζωα ότι ανακουφίζει την οσφυϊκή ριζοπάθεια, διότι περιορίζει τη νευροφλεγμονή, το οξειδωτικό στρες και τους αλγαισθητικούς παράγοντες [53].

Η έρευνα με μικροϋπολογιστική τομογραφία έδειξε ότι η κουρκουμίνη θα μπορούσε να προάγει την αποκατάσταση του  ύψους  του μεσοσπονδυλίου δίσκου, μετά από μια δημιουργία κήλης του μεσοσπονδυλίου δίσκου [53].

Στην κλινική πράξη η απλή σκόνη κουρκουμίνης επιδεικνύει ασήμαντι απορροφητικότητα και βιοδιαθεσιμότητα. Γιαυτό στην κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου επιλέγεται η χορήγηση υγρής μικκυλιακής κουρκουμίνης [54], που φέρεται στις κάψουλες Curcugkel. Μία κάψουλα Curcugkel είναι πιο ευαπορρόφητη από την απλή σκόνη κουρκουμίνης κατά 18.500%  ή μία κάψουλα Curcugkel.ισοδυναμεί με 16 κάψουλες απλής κουρκουμίνης των 500mg.

Ρεσβερατρόλη: Η ρεσβερατρόλη αναστέλλει τη δράση των παραγόντων που προκαλούν πόνο και προέρχονται από τον πηκτοειδή πυρήνα του πάσχοντος μεσοσπονδυλίου δίσκου, χωρίς παρενέργειες.

Η ρεσβερατρόλη αφθονεί στις φλούδες και τους σπόρους των κόκκινων σταφυλιών και το κόκκινο κρασί. Από τα κόκκινα κρασιά ιατρικού ενδιαφέροντος είναι το Gkelanto (βιολογικό, φυσιολογικώς γλυκό κόκκινο Αγιωργίτικο κρασί Νεμέας, από τον βιολογικό αμπελώνα ''Γκέλικος''). Αρκούν δύο κουταλιές σούπας  ημερησίως για να προσληφθούν επαρκείς αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ουσίες που προήλθαν από τους σπόρους και τις φλούδες των κόκκινων σταφυλιών.[Βλέπε: www.gkelanto.gr]

Επίσης μπορεί να προσλάβει κανείς επαρκείς ποσότητες ρεσβερατρόλης,  παίρνοντας συμπληρωματικά 3-6 κάψουλες Vinogkelin, οι οποίες περιέχουν σκόνη των σπόρων και των φλουδών του βιολογικού κόκκινου Αγιωργίτικου σταφυλιού Νεμέας, από τον βιολογικό αμπελώνα ''Γκέλικος''. 

Σχέση της πρόγνωσης της πρόπτωσης ενός μεσοσπονδυλίου δίσκου και της κατανάλωσης κόκκινου κρασιού ή σκόνης από φλούδες και σπόρους κόκκινων σταφυλιών

Ο  Rasmussen (1998)  μελέτησε τις επιπτώσεις του καπνίσματος και της κατανάλωσης διαφόρων οινοπνευματωδών ποτών επί του θεραπευτικού αποτελέσματος της χειρουργικής επέμβασης αποκατάστασης της κήλης του μεσοσπονδυλίου δίσκου.

Συνολικά χειρουργήθηκαν 170 άτομα μέσα σε ένα χρονικό διάστημα ενός έτους. Οι ασθενείς αυτοί εξετάστηκαν την ημέρα της εγχείρησης και ταξινομήθηκαν σύμφωνα με ποικίλες κοινωνικές και δημογραφικές μεταβλητές.  Τα αποτελέσματα της δισκεκτομής αξιολογήθηκαν στους 148 ασθενείς, από τους 170 που χειρουργήθηκαν,  δυόμισι χρόνια αργότερα, όπου οι  ασθενείς  ερωτήθηκαν για τις συνήθειές τους, που αφορούσαν το κάπνισμα και την κατανάλωση οινοπνευματωδών και  εξετάστηκαν για τα θεραπευτικά αποτελέσματα της επέμβασης.

Ο  μέσος όρος ηλικίας των ασθενών ήταν τα 41 έτη και από τους 148 οι 60 ήσαν γυναίκες. Το 54% των ασθενών ήσαν καπνιστές και το 42% ήσαν καταναλωτές κρασιού.
Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι η κατανάλωση κρασιού και όχι των λοιπών οινοπνευματωδών σχετιζόταν με καλή πρόγνωση της χειρουργικής θεραπείας.

Με  λογιστική ανάλυση παλινδρόμησης υπολογίστηκε ότι η κατανάλωσι κρασιού  σχετιζόταν με με τετραπλάσια αύξηση της επιτυχούς χειρουργικής θεραπείας της κήλης του μεσοσπονδυλίου δίσκου.

Αυτά τα ευρήματα ήταν ανεπηρέαστα από παράγοντες όπως: Ηλικία, φύλο, κάπνισμα, επαγγελματική κατάσταση, κοινωνική τάξη, οικογενειακό εισόδημα, οικογενειακή κατάσταση. Συμπερασματικά η κατανάλωση κρασιού σχετίστηκε με μια καλή πρόγνωση της οσφυικής δισκεκτομής [19].

Σχέση της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου με τον σακχαρώδη  διαβήτη, και τη ρεσβερατρόλη των κόκκινων σταφυλιών και του κόκκινου κρασιού

Ως γνωστόν ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια συστηματική νόσος που μπορεί να συνοδευτεί από πολλές επιπλοκές, όπως η καρδιοκυκλοφορική νόσος, χρονία νεφρική ανεπάρκεια, αμφιβληστροειδοπάθεια και νευροπάθεια [20]

Τα πρόσφατα χρόνια αποδείχτηκε ότι ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ένας σημαντικός αιτιολογικός παράγοντας εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου [21-23]

Σε επιδημιολογικές μελέτες που έχουν προηγηθεί αναφέρεται ότι οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη έχουν υψηλότερη συχνότητα εκφύλισης μεσοσπονδυλίου δίσκου, σε σύγκριση με άτομα που με εκφυλιστική δισκοπάθεια ήσαν μικρότερης ηλικίας από τους μη διαβητικούς ασθενείς [24, 25]

Η επώδυνη νόσος μεσοσπονδυλίου δίσκου  χαρακτηρίζεται όχι μόνον από την ανισορροπία  μεταξύ των αναβολικών (π.χ. σύνθεση της θεμέλιας ουσίας)  και των καταβολικών διαδικασιών (π.χ. διάσπαση της θεμέλιας ουσίας), αλλά και από φλεγμονώδεις μηχανισμούς.

Χρησιμοποιώντας τις  παραπάνω έρευνες  πολλοί ερευνητές έχουν κάνει βασικές μελέτες, προκειμένου να μελετήσουν τους υπάρχοντες μηχανισμούς πρόκλησης της εκφύλισης μεσοσπονδυλίου δίσκου σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη.

Κατά τη διάρκεια της εκφύλισης , ο πηκτοειδής πυρήνας  [nucleus pulposus]  επιδεικνύει εκφυλιστικές αλλαγές, όπως η κυτταρική απόπτωση, κυτταρική γήρανση,  και η διάσπαση  της θεμέλιας ουσίας [26-29].

Σε  παλαιότερες μελέτες  περιγράφεται  η χορήγηση μεγάλων δόσεων γλυκόζης  in vitro, προκειμένου να εξομοιωθεί το κυτταρικό περιβάλλον  με το μικροπεριβάλλον  των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη [30-34].

Αυτές οι μελέτες έδειξαν ότι η χορήγηση μεγάλων δόσεων γλυκόζης προκαλούσε εμφανή αποτελέσματα  στη βιολογία του μεσοσπονδυλίου δίσκου, όπως η πρόκληση απόπτωσης, η γήρανση των κυττάρων και η ελάττωση της κυτταρικής βιοσύνθεσης.

Όλα αυτά τα ευρήματα έδειξαν  ότι, ανακόπτοντας τη δημιουργία   βλαβών  της βιολογίας  του μεσοσπονδυλίου δίσκου, αυτό θα αποτελούσε μια πιθανή στρατηγική καθυστέρησης της εκφύλισης των μεσοσπονδυλίων δίσκων των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη.

Ο ρόλος της ρεσβερατρόλης που αφθονεί στους σπόρους και τις φλούδες των κόκκινων σταφυλιών έχει ερευνηθεί στη διατήρηση της ομαλής βιολογίας των μεσοσπονδυλίων δίσκων.

Η ρεσβερατρόλη (trans-3,4´,5-trihydroxystilbene) είναι μια φυσική πολυφαινολική φυτοαλεξίνη που υπάρχει σε αφθονία στους σπόρους και τις φλούδες των κόκκινων σταφυλιών καθώς και στο κόκκινο κρασί.

Έχει αποδειχτεί ότι η ρεσβερατρόλη διαθέτει κυτταροπροστατευτική δράση σε διάφορους τύπους κυττάρων, ασκώντας αντιφλεγμονώδες, αντιγηραντικό και χονδροπροστατευτικό αποτέλεσμα [35-37].

Έχει βρεθεί επίσης ότι, η ρεσβερατρόλη είναι ένας ισχυρός αναστολέας της ενεργοποίησης του πυρηνικού παράγοντα  κάππα Β [nuclear factor kappa B (NF-κB)] [38-40].

 Ο NF-κB είναι ο μεταγραφικός παράγοντας κλειδί που συμμετέχει στην ενεργοποίηση των βιοχημικών οδών ιντερλευκίνης – βήτα [interleukin-1beta (IL-1beta)] και του παράγοντα νέκρωσης όγκου -άλφα [tumor necrosis factor-alpha (TNF-alpha)] , οι οποίοι παίζουν κρίσιμο ρόλο στους εκφυλισμένους κηλιοποιημένους, μεσοσπονδύλιους δίσκους [41-43].

Η αυξημένη έκφραση και σύνθεση των μεταλλοπρωτεϊνασών  και των φλεγμονωδών παραγόντων  γίνεται με τη μεσολάβηση  των βιοχημικών οδών του NF-kB και της ενεργοποιημένης  πρωτεϊνικής κινάσης μιτογόνου [mitogen-activated protein kinase (MAPK)] .

Ο  NF-kB και ο  MAPK έχουν εντοπιστεί ως οι κυρίαρχοι ρυθμιστές της φλεγμονής και του καταβολισμού σε διάφορες μυοσκελετικές διαταραχές (π.χ. η οστεοαρθρίτιδα) και   και στην επώδυνη δισκοπάθεια. [44, 45].

Έχει βρεθεί με έρευνες σε κύτταρα μεσοσπονδυλίου δίσκου βοδιού    ότι η ρεσβερατρόλη ανταγωνίζεται τα ένζυμα που διασπούν τη θεμέλια ουσία αυξάνοντας τη  βιορρύθμιση (up-regulation) του καταβολικού παράγοντα  και προάγει τη σύνθεση της πρωτεογλυκάνης  και της συσσώρευσης κυττάρων στον βοδινό μεσοσπονδύλιο δίσκο [46].

Η ρεσβερατρόλη είναι ένας ισχυρός αναβολικός μεσολαβητής  στην ομοιοστασία του χόνδρου του βόειου μεσοσπονδύλιου δίσκου. Η αποκάλυψη αυτής της δυνατότητας αποτελεί μια μοναδική βιολογική θεραπεία  επιβράδυνσης της εξέλιξης της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου δίσκου [47]

Καθώς περιορίζει και τα επίπεδα των προφλεγμονωδών κυτταροκινών και των καταβολικών ενζύμων των κυττάρων του μεσοσπονδυλίου δίσκου, στους ανθρώπους [48].

Σε μια έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν το 2018,  μελετήθηκε ο μηχανισμός του ρυθμιστικού  αποτελέσματος  της ρεσβερατρόλης επί της έκφρασης της εξωκυττάριας θεμέλιας ουσίας των κυττάρων του πηκτοειδούς πυρήνα του μεσοσπονδυλίου δίσκου. Βρέθηκε ότι η ρεσβερατρόλη ρυθμίζει την έκφραση της εξωκυττάριας θεμέλιας ουσίας των κυττάρων του πηκτοειδούς πυρήνα του μεσοσπονδυλίου δίσκου μέσω της βιοχημικής οδού  Wnt/β-κατενίνης. Αυτή η γνώση παρέχει νέες ιδέες για τη θεραπεία της εκφυλιστικής νόσου του μεσοσπονδυλίου δίσκου [49].

Βάσει των  παραπάνω βιοχημικών  μηχανισμών δικαιολογούνται τα αναβολικά αποτελέσματα της ρεσβερατρόλης  επί της εκφύλισης του μεσοσπονδυλίου  δίσκου  κονίκλων πειραματοζώων, που είχαν περιγραφεί ήδη από το  2012 [50].

Συμπέρασμα: Ανάλογα με την βαρύτητα των κλινικών συμπτωμάτων που προκαλούνται στους πάσχοντες από κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου, ο θεράπων ιατρός καθορίζει τη θεραπεία που θα πρέπει να εφαρμοστεί στον κάθε ασθενή. Συμπληρωματικά μπορεί να φανεί  εξαιρετικά ανακουφιστική η θεραπεία με συνεδρίες υπερβαρικού οξυγόνου, η χορήγηση μικκυλιακής κουρκουμίνης και ρεσβερατρόλης, που αφθονεί στη σκόνη των σπόρων και των φλουδών των κόκκινων σταφυλιών.

Tο Curcugkel σας αποστέλλεται ταχυδρομικά, σε κάθε πόλη ή περιοχή της Ελλάδος (Ταχυμεταφορές Speedex) στην τιμή των 25.11 Ευρώ περιλαμβανομένου του ΦΠΑ [συν 2,00€ μεταφορικά + 1,86 αντικαταβολή (σύνολο 3,86 Ευρώ)].

Μπορείτε να το παραγγείλετε τηλεφωνώντας: Σταθερό: 2741026658, 2744023768. Κινητό: 6944280764 ή στέλνοντας mail: pharmage@otenet.gr ή μέσω του e-shop της pharmagel. Αν είστε κάτοικος Κύπρου ή άλλης χώρας του εξωτερικού επικοινωνήστε μαζί μας, για να σας πληροφορήσουμε το κόστος των μεταφορικών.

Ώρες επικοινωνίας: Δευτέρα-Παρασκευή: 10.00π.μ-13.00 μμ.
Τις υπόλοιπες ημέρες και ώρες μπορείτε να το παραγγέλλετε, στέλνοντας mail στη διεύθυνση pharmage@otenet.gr, ή με SMS γράφοντας ονοματεπώνυμο, ταχυδρομική διεύθυνση, ταχυδρομικό τομέα, τηλέφωνο επικοινωνίας.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1. Andersson GB. 1999. Epidemiological features of chronic low-back pain. Lancet 354, 581–585 (doi:10.1016/S0140-6736(99)01312-4) [PubMed]

2. Schwarzer AC, Aprill CN, Derby R, Fortin J, Kine G, Bogduk N. 1995. The prevalence and clinical features of internal disc disruption in patients with chronic low back pain. Spine (Phila Pa 1976) 20, 1878–1883 (doi:10.1097/00007632-199509000-00007) [PubMed]

3. Jain R. Pain and the brain: lower back pain. J Clin Psychiatry. 2009 Feb;70(2):e41.

4. Wu JW, Wang JJ, Chen JB, Huang YL, Wang H, Liu GH, Li LF, Kang M, Wang XG, Cai HH. Resveratrol could reverse the expression of SIRT1 and MMP-1 in vitro. Genet Mol Res. 2015 Oct 16;14(4):12386-93. doi: 10.4238/2015.October.16.5.

5.Han XLeng XZhao MWu MChen AHong GSun P. Resveratrol increases nucleus pulposus matrix synthesis through activating the PI3K/Akt signaling pathway under mechanical compression in a disc organ culture. Biosci Rep. 2017 Nov 23;37(6). pii: BSR20171319. doi: 10.1042/BSR20171319. Print 2017 Dec 22.

6.Mixter WJ, Barr J. Rupture of the intervertebral disc with involvement of the spinal canal. N Engl J Med. 1934;211:210–215. doi: 10.1056/NEJM193408022110506. [Cross Ref] [Ref list]

7.Olmarker K, Larsson K. Tumor necrosis factor alpha and nucleus-pulposus-induced nerve root injury.Spine (Phila Pa 1976). 1998 Dec 1; 23(23):2538-44.[PubMed] [Ref list]

8.Sharifi S, Bulstra SK, Grijpma DW, Kuijer R . Treatment of the degenerated intervertebral disc; closure, repair and regeneration of the annulus fibrosus. J Tissue Eng Regen Med. 2015 Oct; 9(10):1120-32.[PubMed] [Ref list]

9.Geiss A, Larsson K, Rydevik B, Takahashi I, Olmarker K Autoimmune properties of nucleus pulposus: an experimental study in pigs. Spine (Phila Pa 1976). 2007 Jan 15; 32(2):168-73.[PubMed] [Ref list]

10.Suzuki M, Inoue G, Gemba T, Watanabe T, Ito T, Koshi T, Yamauchi K, Yamashita M, Orita S, Eguchi Y, Ochiai N, Kishida S, Takaso M, Aoki Y, Takahashi K, Ohtori S. Nuclear factor-kappa B decoy suppresses nerve injury and improves mechanical allodynia and thermal hyperalgesia in a rat lumbar disc herniation model. 
Eur Spine J. 2009 Jul; 18(7):1001-7.[PubMed] [Ref list]

11.Ancuţa C, Ancuţa E, Miu S, Iordache C, Belibou C, Chirieac R . Adalimumab therapy in patients with active rheumatoid arthritis. Rev Med Chir Soc Med Nat Iasi. 2009 Jul-Sep; 113(3):710-5.[PubMed] [Ref list]

12.Yount S, Sorensen MV, Cella D, Sengupta N, Grober J, Chartash EK . Adalimumab plus methotrexate or standard therapy is more effective than methotrexate or standard therapies alone in the treatment of fatigue in patients with active, inadequately treated rheumatoid arthritis. Clin Exp Rheumatol. 2007 Nov-Dec; 25(6):838-46.[PubMed] [Ref list]

13.Bin LinHui YuYongzhi HeYang XuWenbin ZhangChengwu Lu, and Qingfang Ao.Protective effects of resveratrol on autologous nucleus pulposus model of radiculopathy. Exp Ther Med. 2016 Dec; 12(6): 3917–3922. Published online 2016 Nov 7. doi:  10.3892/etm.2016.3878

14. Zimmer AReith W. [Diagnostics and therapy of spinal disc herniation]. Radiologe. 2014 Nov;54(11):1082-6. doi: 10.1007/s00117-014-2726-3.

15.Sagheer MAKhan MFSharif S. Association between chronic low back pain, anxiety and depression in patients at a tertiary care centre. J Pak Med Assoc. 2013 Jun;63(6):688-90.

16. Koes BW, Van Tulder MW, Peul WC. 2007. Diagnosis and treatment of sciatica. Br. Med. J. 334, 1313–1317 (doi:10.1136/bmj.39223.428495.BE) [PMC free article] [PubMed]

17. Hughes SP, Freemont AJ, Hukins DW, Mcgregor AH, Roberts S. 2012. The pathogenesis of degeneration of the intervertebral disc and emerging therapies in the management of back pain. J. Bone Joint Surg. Br. 94, 1298–1304 (doi:10.1302/0301-620X.94B10.28986) [PubMed]

18. Santos SG, et al. 2013. Adsorbed fibrinogen leads to improved bone regeneration and correlates with differences in the systemic immune response. Acta Biomater. 9, 7209–7217 (doi:10.1016/j.actbio.2013.04.008)[PubMed]

19. Rasmussen C. [Lumbar disk prolapse. Alcohol, tobacco and prognosis]. Ugeskr Laeger. 1998 Aug 31;160(36):5189-92.

20.McClelland A.D. and Kantharidis P. (2014) microRNA in the development of diabetic complications. Clin. Sci.126, 95–110 10.1042/CS20130079 [PubMed] [Cross Ref]

21. Won H.Y., Park J.B., Park E.Y. and Riew K.D. (2009) Effect of hyperglycemia on apoptosis of notochordal cells and intervertebral disc degeneration in diabetic rats. J. Neurosurg. Spine 11, 741–748 10.3171/2009.6.SPINE09198 [PubMed] [Cross Ref]

22. Park E.Y. and Park J.B. (2013) Dose- and time-dependent effect of high glucose concentration on viability of notochordal cells and expression of matrix degrading and fibrotic enzymes. Int. Orthop. 37, 1179–1186 10.1007/s00264-013-1836-2 [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]

23. Park E.Y. and Park J.B. (2013) High glucose-induced oxidative stress promotes autophagy through mitochondrial damage in rat notochordal cells. Int. Orthop. 37, 2507–2514 10.1007/s00264-013-2037-8[PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]

24. Mobbs R.J., Newcombe R.L. and Chandran K.N. (2001) Lumbar discectomy and the diabetic patient: incidence and outcome. J. Clin. Neurosci. 8, 10–13 10.1054/jocn.2000.0682 [PubMed] [Cross Ref]

25. Sakellaridis N. (2006) The influence of diabetes mellitus on lumbar intervertebral disk herniation. Surg. Neurol.66, 152–154 10.1016/j.surneu.2006.01.019 [PubMed] [Cross Ref]

26. Boos N., Weissbach S., Rohrbach H., Weiler C., Spratt K.F. and Nerlich A.G. (2002) Classification of age-related changes in lumbar intervertebral discs: 2002 Volvo Award in basic science. Spine 27, 2631–2644 10.1097/00007632-200212010-00002 [PubMed] [Cross Ref]

27. Antoniou J., Steffen T., Nelson F., Winterbottom N., Hollander A.P., Poole R.A. et al. (1996) The human lumbar intervertebral disc: evidence for changes in the biosynthesis and denaturation of the extracellular matrix with growth, maturation, ageing, and degeneration. J. Clin. Invest. 98, 996–1003 10.1172/JCI118884[PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]

28. Wang F., Cai F., Shi R., Wang X.H. and Wu X.T. (2016) Aging and age related stresses: a senescence mechanism of intervertebral disc degeneration. Osteoarthritis Cartilage 24, 398–408 10.1016/j.joca.2015.09.019 [PubMed] [Cross Ref]

29. Ding F., Shao Z.W. and Xiong L.M. (2013) Cell death in intervertebral disc degeneration. Apoptosis 18, 777–785 10.1007/s10495-013-0839-1 [PubMed] [Cross Ref]

30. Park E.Y. and Park J.B. (2013) Dose- and time-dependent effect of high glucose concentration on viability of notochordal cells and expression of matrix degrading and fibrotic enzymes. Int. Orthop. 37, 1179–1186 10.1007/s00264-013-1836-2 [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]

31. Park E.Y. and Park J.B. (2013) High glucose-induced oxidative stress promotes autophagy through mitochondrial damage in rat notochordal cells. Int. Orthop. 37, 2507–2514 10.1007/s00264-013-2037-8[PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]

32. Park J.S., Park J.B., Park I.J. and Park E.Y. (2014) Accelerated premature stress-induced senescence of young annulus fibrosus cells of rats by high glucose-induced oxidative stress. Int. Orthop. 38, 1311–1320 10.1007/s00264-014-2296-z [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]

33. Kong J.G., Park J.B., Lee D. and Park E.Y. (2015) Effect of high glucose on stress-induced senescence of nucleus pulposus cells of adult rats. Asian Spine J. 9, 155–161 10.4184/asj.2015.9.2.155 [PMC free article][PubMed] [Cross Ref]

34. Park J.B., Byun C.H. and Park E.Y. (2015) Rat notochordal cells undergo premature stress-induced senescence by high glucose. Asian Spine J. 9, 495–502 10.4184/asj.2015.9.4.495 [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]

35. Liao P.C., Ng L.T., Lin L.T., Richardson C.D., Wang G.H. and Lin C.C. (2010) Resveratrol arrests cell cycle and induces apoptosis in human hepatocellular carcinoma Huh-7 cells. J. Med. Food 13, 1415–1423 10.1089/jmf.2010.1126 [PubMed] [Cross Ref]

36. Hwang J.T., Kwak D.W., Lin S.K., Kim H.M., Kim Y.M. and Park O.J. (2007) Resveratrol induces apoptosis in chemoresistant cancer cells via modulation of AMPK signaling pathway. Ann. N. Y. Acad. Sci.1095, 441–448 10.1196/annals.1397.047 [PubMed] [Cross Ref]

37. Lin H.Y., Sun M., Tang H.Y., Simone T.M., Wu Y.H., Grandis J.R. et al. (2008) Resveratrol causes COX-2- and p53-dependent apoptosis in head and neck squamous cell cancer cells. J. Cell. Biochem. 104, 2131–2142 10.1002/jcb.21772 [PubMed] [Cross Ref]

38. Estrov Z, Shishodia S, Faderl S, Harris D, Van Q, Kantarjian HM, Talpaz M, Aggarwal BB. Resveratrol blocks interleukin-1beta-induced activation of the nuclear transcription factor NF-kappaB, inhibits proliferation, causes S-phase arrest, and induces apoptosis of acute myeloid leukemia cells. Blood. 2003;102:987–995.[PubMed]

39. Manna SK, Mukhopadhyay A, Aggarwal BB. Resveratrol suppresses TNF-induced activation of nuclear transcription factors NF-kappa B, activator protein-1, and apoptosis: potential role of reactive oxygen intermediates and lipid peroxidation. J Immunol. 2000;164:6509–6519. [PubMed]

40. Sun C, Hu Y, Liu X, Wu T, Wang Y, He W, Wei W. Resveratrol downregulates the constitutional activation of nuclear factor-kappaB in multiple myeloma cells, leading to suppression of proliferation and invasion, arrest of cell cycle, and induction of apoptosis. Cancer Genet Cytogenet. 2006;165:9–19. [PubMed]

41. Hoyland JA, Le Maitre C, Freemont AJ. Investigation of the role of IL-1 and TNF in matrix degradation in the intervertebral disc. Rheumatology (Oxford) 2008;47:809–814. [PubMed]

42. Le Maitre CL, Freemont AJ, Hoyland JA. The role of interleukin-1 in the pathogenesis of human intervertebral disc degeneration. Arthritis Res Ther. 2005;7:R732–R745. [PMC free article] [PubMed]

43. Le Maitre CL, Hoyland JA, Freemont AJ. Catabolic cytokine expression in degenerate and herniated human intervertebral discs: IL-1beta and TNFalpha expression profile. Arthritis Res Ther. 2007;9:R77. [PMC free article][PubMed]

44.Wuertz KVo NKletsas DBoos N. Inflammatory and catabolic signalling in intervertebral discs: the roles of NF-κB and MAPkinases. Eur Cell Mater. 2012

45.Zhongyi SSai ZChao LJiwei T. Effects of nuclear factor kappa B signaling pathway in human intervertebral disc degeneration. Feb 16;23:103-19; discussion 119-20. Spine (Phila Pa 1976). 2015 Feb 15;40(4):224-32. doi: 10.1097/BRS.0000000000000733.

46.Li X, Phillips FM, An HS, Ellman M, Thonar EJ, Wu W, Park D, Im HJ. The action of resveratrol, a phytoestrogen found in grapes, on the intervertebral disc. Spine (Phila Pa 1976) 2008;33:2586–2595.[PMC free article] [PubMed]

47.Li X, Phillips FM, An HS, Ellman M, Thonar EJ, Wu W, Park D, Im HJ. The action of resveratrol, a phytoestrogen found in grapes, on the intervertebral disc. Spine (Phila Pa 1976) 2008;33:2586–2595.[PMC free article] [PubMed]

48.Wuertz K, Quero L, Sekiguchi M, Klawitter M, Nerlich A, Konno S, Kikuchi S, Boos N. The red wine polyphenol resveratrol shows promising potential for the treatment of nucleus pulposus–mediated pain in vitro and in vivo. Spine (Phila Pa 1976) 2011;36:E1373–E1384. [PubMed]

49.Liu HShen JZhou HXu SHu Z. [Resveratrol regulate the extracellular matrix expression via Wnt/β-catenin pathway in nucleus pulposus cells]. Zhongguo Xiu Fu Chong Jian Wai Ke Za Zhi. 2018 Apr 1;32(4):476-483. doi: 10.7507/1002-1892.201709097.

50.Young-Joon KwonResveratrol Has Anabolic Effects on Disc Degeneration in a Rabbit ModelJ Korean Med Sci. 2013 Jun; 28(6): 939–945. Published online 2013 Jun 3. doi:  10.3346/jkms.2013.28.6.939

51.Wang ICUeng SWLin SSNiu CCYuan LJSu CIChen CHChen WJ. Effect of hyperbaric oxygenation on intervertebral disc degeneration: an in vitro study with human lumbar nucleus pulposus. Spine (Phila Pa 1976). 2011 Nov 1;36(23):1925-31. doi: 10.1097/BRS.0b013e3181feebde.

52.Niu CC1, Yuan LJChen LHLin SSTsai TTLiao JCLai PLChen WJ. Beneficial effects of hyperbaric oxygen on human degenerated intervertebral disk cells viasuppression of IL-1β and p38 MAPK signal. J Orthop Res. 2011 Jan;29(1):14-9. doi: 10.1002/jor.21195.

53.Xiao LDing MFernandez AZhao PJin LLi X1. Curcumin alleviates lumbar radiculopathy by reducing neuroinflammation, oxidative stress and nociceptive factors. Eur Cell Mater. 2017 May 9;33:279-293. doi: 10.22203/eCM.v033a21.

54. Schiborr C, Kocher A, Behnam D, Jandasek J, Toelstede S, Frank J. The oral bioavailability of curcumin from micronized powder and liquid micelles is significantly increased in healthy humans and differs between sexes. Mol Nutr Food Res. 2014 Mar;58(3):516-27. doi: 10.1002/mnfr.201300724. Epub 2014 Jan 9.


Τα αναγραφόμενα στο παραπάνω άρθρο είναι  επιστημονική ενημέρωση των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελούν μέσα διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελούν ιατρική συμβουλή για ασθενείς. Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση. Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά χορηγούνται συμπληρωματικά με τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, υπό ιατρική καθοδήγηση,  παρακολούθηση και ευθύνη.



Δήλωση: Η ιστοσελίδα www.curcumin.gr έχει βασιστεί στις ιατρικές γνώσεις και απόψεις του  Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη, οι οποίες είναι πάντοτε βιβλιογραφικά τεκμηριωμένες. Κάθε πληροφορία της ιστοσελίδας www.curcumin.gr δεν μπορεί να υποκαταστήσει την προσωπική σχέση οποιουδήποτε με το γιατρό του, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή. Σκοπός του Δρ Γκέλη με την ιστοσελίδα www.curcumin.gr είναι να μοιραστεί τις γνώσεις και ιατρικές εμπειρίες του με όλους όσους επιθυμούν να διευρύνουν την ιατρική τους πληροφόρηση και να ενημερωθούν για θέματα διατήρησης της υγείας, του καλώς έχειν και προληπτικής ιατρικής.



Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.












  Ο συγγραφέας του παραπάνω άρθρου, Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, δημιουργός του curcumin.gr, σας ευχαριστεί που αφιερώσατε τον πολύτιμο χρόνο σας, για να διαβάσετε το παρόν άρθρο. Αν θα θέλατε να λαμβάνετε την ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ του Δρ Δ.Ν.Γκέλη μπορείτε να εγγραφείτε στα ενημερωτικά μας email στέλνωντας μας τη διεύθυνση του ηλεκτρονικού σας ταχυδρομειου, μέσω της παρακάτω φόρμας.